Χτίζοντας δίκτυα εξουσίας στο  χωράφι της ιδεολογίας

Η Μεταπολίτευση  µπορεί να µην ολοκλήρωσε το πρόταγµα της αποχουντοποίησης,  όπως  σε όλους τους τόνους διατράνωσε, και µόνη όµως η θέση του ζητήµατος σκιαγράφησε µια ολόκληρη περιοχή δράσης. Ο νέος νόµος-πλαίσιο για τα πανεπιστήµια,  η κατάργηση της έδρας και η οργάνωση  γύρω από τµήµατα, όπως  και η µετατροπή στα τέλη του ’80 των ανώτατων σχολών σε πανεπιστήµια, δηµιούργησαν την ευκαιρία για τον σχηµατισµό νέου συσχετισµού δυνάµεων.  Αλλωστε, άνθρωποι προερχόµενοι  από τον χώρο της Αριστεράς, όπως ο αείµνηστος Σάκης Καράγιωργας, µε τη δουλειά τους έπαιξαν καταλυτικό ρόλο όχι απλώς στην εισαγωγή κάποιων αντικειµένων, αλλά και στην ανάπτυξη ολόκληρων επιστηµονικών κλάδων.

Τρεις παράγοντες συντέλεσαν σε αυτό: πρώτον, η πληθώρα νέων διδακτόρων από το εξωτερικό και σταδιακά από το εσωτερικό, µε αριστερή στράτευση, σε αντικείµενα  Πολιτικής Θεωρίας, Κοινωνικών Επιστηµών  και Φιλοσοφίας, αλλά και στις Φυσικές Επιστήµες και τα αντικείµενα των Πολυτεχνικών Σχολών.

Οταν ο Νίκος Πουλαντζάς επέστρεφε σε ταξίδι του στην Αθήνα µετά τη Μεταπολίτευση, τον υποδέχονταν εν Ελλάδι φίλοι και µαθητές κρατώντας  στο αεροδρόµιο ένα πανό που έγραφε: «Είσαι ο πάπας  του µαρξισµού». Τηρουµένων  των αναλογιών, αρκετοί ήταν και οι καρδινάλιοι  του µαρξισµού που έπαιξαν ρόλο στην πανεπιστηµιακή και πολιτική  ζωή. Από τον Γιώργο Βέλτσο και τον Κωνσταντίνο  Τσουκαλά µέχρι τον Αριστείδη Μπαλτά, πλήθος  ήταν οι πανεπιστηµιακοί που µε µαρξιστικές αναφορές έπαιξαν σηµαντικό ρόλο στα πανεπιστήµια.  Ακόµη και ο… Κώστας Ζουράρις ως µαρξιστής διανοούµενος έγινε αρχικά γνωστός.

∆εύτερον,  η δηµιουργία  περιοδικών, ηµι-ακαδηµαϊκών, ηµι-πολιτικών που συνδύασαν  το σκέλος της πολιτικής παρέµβασης  στη συγκυρία  µε τη δηµιουργία  ενός δικτύου  επιστηµόνων που είχαν αντίκτυπο  και στον ακαδηµαϊκό χώρο. Ο «Πολίτης», αλλά και τα «Σύγχρονα Θέµατα» αρχικά, οι «Θέσεις» και τα «Αξιολογικά» αργότερα διαµόρφωσαν  σε µεγάλο βαθµό ένα ορισµένο θεωρητικό κλίµα, προήγαγαν πλευρές της αριστερής ιδεολογίας, αλλά και ανέδειξαν πανεπιστηµιακούς που έπαιξαν σηµαντικό ρόλο. Επειτα, η διαµόρφωση των µεγάλων ιστορικών αρχείων του ΕΛΙΑ και µερικά χρόνια αργότερα, το 1992, των ΑΣΚΙ επίσης διαµόρφωσαν παραδείγµατα  που η αποτελεσµατικότητα συνδυάζεται µε µια ιδιαίτερη, σφιχτή διανοµή συµβολικού κεφαλαίου.

Τρίτον, η δηµιουργία  νέων τµηµάτων. Από τις διασπάσεις των παλιών  Φιλοσοφικών  Σχολών µέχρι τη µετατροπή της Παντείου σε Πάντειο Πανεπιστήµιο, αλλά και τα νέα τµήµατα στα περιφερειακά  πανεπιστήµια (ξεκινώντας από το Πανεπιστήµιο Κρήτης) διαµορφώθηκαν σηµαντικά πεδία, ώστε νεαροί πανεπιστηµιακοί της Αριστεράς να αποκτήσουν σηµαντικά περιθώρια να ασκήσουν  εξουσία και να οικοδοµήσουν ενίοτε ακόµη και «ακαδηµαϊκές αυλές».

Η διασύνδεση, όµως, της Αριστεράς µε την εξουσία δεν έµεινε στο µικροεπίπεδο του πανεπιστηµίου. Πανεπιστήµιο και κεντρική  πολιτική  συχνά συναντιούνταν. Οταν το 1983  ο Μένιος Κουτσόγιωργας  έβαλε µπρος  τη δηµιουργία  της Εθνικής  Σχολής ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης,  της σχολής από όπου βγήκαν  ανώτερα στελέχη της γραφειοκρατίας, κατά το πρότυπο  της γαλλικής ΕΝΑ, έναν κοµµουνιστή της ανανέωσης εµπιστεύτηκε για να την χτίσει: τον Κοσµά Ψυχοπαίδη. Εκπρόσωπος της κριτικής θεωρίας, µε σπουδές  στη Γερµανία, ο Ψυχοπαίδης εξελίχθηκε σε έναν κεντρικό παίκτη της ακαδηµαϊκής ζωής, µε σηµαντική επιρροή ιδίως στα τµήµατα κοινωνικών επιστηµών.  Κάπως έτσι ένας οικονοµολόγος,  προερχόµενος  από τον κύκλο του Γιώργου Παπανδρέου,  βρήκε  στις αρχές  του 2000 θέση σε ένα τµήµα που ήλεγχε ο φίλος του Ψυχοπαίδη καθηγητής Νίκος Πετραλιάς. Το τµήµα ήταν το Οικονοµικό της Νοµικής και ο φέρελπις νέος ο Γιάνης Βαρουφάκης