Από το ευρώ στα Μνημόνια και το προτεκτοράτο, ένα υπουργείο δρόμος

Ν. Χριστοδουλάκης
Ο υπουργός του ευρώ

Πιθανώς ποτέ δεν θα μάθουμε  αν κατά τη διάρκεια  της θητείας  του ο πρώτος υπουργός Οικονομικών του ευρώ ήθελε όντως  να τιτλοποιήσει  την Ακρόπολη, όπως  ισχυρίστηκε  αναδρομικά δημοσίευμα  των  «Financial Times»  το 2010. Το σίγουρο είναι ότι η τιτλοποίηση υπήρξε  από νωρίς  στην ατζέντα του Νίκου Χριστοδουλάκη, πριν γίνει πραγματικότητα το 2003 ως μέρος του οπλοστασίου των «νέων χρηματοοικονομικών εργαλείων», που θα καθοδηγούσαν την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας στην ευρωπαϊκή της εποχή. Υπέρμαχος των αποκρατικοποιήσεων και ενορχηστρωτής των Ολυμπιακών έργων,  ο Νίκος Χριστοδουλάκης μοιάζει με την πάροδο  του χρόνου  ως προφήτης του χρησμού  που  διαψεύστηκε οικτρά το 2010.  Η χρονική συγκυρία της θητείας του, το τεχνοκρατικό του προφίλ  και η πίστη του στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό τον καθιστούν πρωτεργάτη του νέου προτύπου για τον υπουργό Οικονομικών που κυριαρχεί σήμερα. Ομνύοντας μεν στη σοσιαλιστική παράδοση, αλλά έχοντας  απορρίψει τα παπανδρεϊκά ολισθήματα  του παρελθόντος, ο επικεφαλής του οικονομικού επιτελείου  της δεύτερης κυβέρνησης του Κώστα Σημίτη αποτέλεσε  ένα από τα πρόσωπα που παγίωσαν τον προσανατολισμό  της μεγάλης  κεντροαριστερής παράταξης στον ορίζοντα του ευρωπαϊκού νεοφιλελευθερισμού. Αυτή η ταύτισή  του με την  Κεντροαριστερά και οι τακτικές  δημόσιες  παρεμβάσεις του επί των μειζόνων  οικονομικών ζητημάτων τον έδεσαν από καιρού εις καιρόν με φήμες  περί επαναφοράς του σε δημόσιο αξίωμα• στην πιο πρόσφατη εξ αυτών, δημοσιεύματα τον ήθελαν να αναλαμβάνει τη διαπραγμάτευση του χρέους  υπό τον ΣΥΡΙΖΑ το 2016,  έχοντας προηγηθεί η συμμετοχή  του στην υπηρεσιακή κυβέρνηση της Βασιλικής Θάνου έναν χρόνο πριν.

 

Γ. Αλογοσκούφης
Ο υπουργός των Greek statistics

O Γιώργος  Αλογοσκούφης ανέλαβε το υπουργείο Οικονομικών το 2004,  χρονιά που η Ν.Δ., υπό την ηγεσία του Κώστα Καραμανλή, επέστρεψε στην κυβέρνηση.  Το ερώτημα  εάν η χώρα  μπήκε στην ΟΝΕ με αληθή  ή ακριβή στοιχεία υπέβοσκε  και η κίνηση  του Γιώργου Αλογοσκούφη να προχωρήσει σε απογραφή,  ώστε να ελεγχθούν τα λογιστικά των κυβερνήσεων Σημίτη, άνοιξε τον ασκό του Αιόλου.

Παρόμοια  «ατυχήματα»,  όπως  εκείνο της επιχείρησης αναθεώρησης του ελληνικού ΑΕΠ κατά περίπου 27% το 2007,  πυροδότησαν όχι μόνο «πιπεράτους τίτλους» στον διεθνή  Τύπο, αλλά και νέα ένταση  γύρω  από τις ελληνικές πρακτικές στον τομέα της στατιστικής. Τα Greek statistics ήταν γεγονός, σημαδεύοντας άπαξ διά παντός  το στερεότυπο  του «μπαταχτσή  Έλληνα» που παραποιεί στοιχεία για να εξαπατήσει τους συνεπείς εταίρους  του. Και ύστερα από αυτή τη συμβολή  στην εξέλιξη της οικονομολογικής σκέψης,  ο Γιώργος Αλογοσκούφης μάς αποχαιρέτησε με τη μνημειώδη ρήση «Η ελληνική οικονομία  είναι θωρακισμένη». Ακολούθησαν σχεδόν δέκα χρόνια  κρίσης και, αισίως, τρία Μνημόνια.

 

Γ. Παπακωνσταντίνου
Ο υπουργός του Μνημονίου

Ενώ  ξεκίνησε  απολαμβάνοντας τις επευφημίες του εγχώριου και διεθνούς Τύπου, ο Γιώργος  Παπακωνσταντίνου έχει καταλήξει σήμερα να φέρει το δεύτερο μεγαλύτερο βάρος για την είσοδο στο Μνημόνιο -παρότι  η άρνησή  του να παραδεχθεί ότι η Ελλάδα θα προσέφευγε στον μηχανισμό στήριξης κράτη- σε μέχρι την τελευταία  στιγμή- και μία καταδικαστική απόφαση, ακόμα κι αν αυτή κρίθηκε πολύ ήπια από αρκετούς. Το Ειδικό Δικαστήριο  αναγνώρισε μεν στον εξ απορρήτων του Γιώργου  Παπανδρέου την ενοχή  του για το πλημμέλημα  της νόθευσης εγγράφου στην υπόθεση της «λίστας Λαγκάρντ», αλλά αδυνατούσε να αποδείξει  ότι το αποτέλεσμα της πράξης  του ήταν  τόσο επιβλαβές για το ελληνικό Δημόσιο  όσο ήθελε η κατηγορία εναντίον του. Κατά τη διάρκεια  της δίκης,  ο Γιώργος  Παπακωνσταντίνου αυτοχαρακτηρίστηκε «υπουργός του Μνημονίου».  Τις κατηγορίες ότι έσβησε τα ίχνη συγγενικών του προσώπων από τη «λίστα Λαγκάρντ» ακολούθησε η παραδειγματική διαγραφή του από το ΠΑΣΟΚ, που ενέτεινε τις υποψίες για το πρόσωπό  του, ενώ τον άφησε χωρίς πολιτική υποστήριξη τη χειρότερη στιγμή. Ωστόσο, η υπόθεση είχε αίσιο τέλος για τον κατηγορούμενο. Η «απαλή» καταδίκη του Γιώργου Παπακωνσταντίνου συνοδεύτηκε από τις επευφημίες των δικαστών και τους πανηγυρισμούς μιας μερίδας των μέσων ενημέρωσης, ενώ η πολύκροτη υπόθεση κατέληξε και στη συγγραφή του βιβλίου «Game Over: Η αλήθεια για την κρίση», που του χάρισε αρκετές εβδομάδες πρωτοκαθεδρίας στις λίστες των μπεστ σέλερ. Σήμερα, διευθύνει τη συμβουλευτική εταιρεία GSP Advisory• η μνημονιακή αναδιάρθρωση την οποία εκκίνησε συνεχίζει ερήμην του.

 

Ευ. Βενιζέλος
Ο υπουργός του PSI

O Ευάγγελος  Βενιζέλος,  ο  πρώτος ύστερα από χρόνια  μη οικονομολόγος υπουργός Οικονομικών, άφησε το στίγμα του στην οικονομική πολιτική μετά την ανάληψη του υπουργείου τον Ιούνιο του 2011, σε μια κρίσιμη για την κυβέρνηση  στιγμή. Επί των ημερών του ψηφίστηκε το μεσοπρόθεσμο  πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και έκλεισε η συμφωνία της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 21ης Ιουλίου  για τη μείωση  του ελληνικού χρέους, γνωστή και ως PSI.

Ο Ευ. Βενιζέλος ενέταξε τα ασφαλιστικά ταμεία στο προβλεπόμενο «κούρεμα» των 100 δισ. ευρώ. Από αυτή την επιλογή τα ασφαλιστικά  ταμεία έχασαν περί τα 14 δισ. ευρώ από την πρωτογενή και τη δευτερογενή αγορά. Οι «τρύπες» που δημιούργησε το PSI οδήγησαν σε απολύσεις εργαζομένων, φόρους, περικοπές σε μισθούς  και συντάξεις,  υποτίμηση των αξιών και σειρά μέτρων  που ήταν καταστροφικά για την οικονομία. Ουσιαστικά, με το «κούρεμα» του ελληνικού χρέους η κυβέρνηση μετέτρεψε το χρέος των ιδιωτών σε διμερή δάνεια. Επήλθε πιστωτική ασφυξία, καθώς  αμέσως μετά τις ζημιές των τραπεζών το τραπεζικό σύστημα σταμάτησε να λειτουργεί. Οι συνέπειες υπήρξαν καταστροφικές για τις επιχειρήσεις, αφού  την πιστωτική επέκταση διαδέχθηκε συρρίκνωση και η οικονομία  στέγνωσε  από την έλλειψη ρευστότητας.

 

Γ. Στουρνάρας
Ο υπουργός των «επενδύσεων»

«Το επενδυτικό κλίμα έχει αναστραφεί προς  το καλύτερο  και η χώρα  έχει διανύσει τα τρία τέταρτα του δρόμου για να γίνει  ανταγωνιστική, ενώ έχει διανύσει και τα δύο τρίτα του δρόμου για την εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών. Δεν προλαβαίνω να βλέπω ξένους επενδυτές. Έχουν αρχίσει να έρχονται -όχι πια μόνο από την Ανατολή Κινέζοι, Ρώσοι και από τη Δύση». Αυτά δήλωνε το 2013 ο Γιάννης Στουρνάρας. Ο τραπεζίτης που ανέλαβε το υπουργείο Οικονομικών στη συγκυβέρνηση Ν.Δ.- ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜ.ΑΡ. πίστεψε  στη δύναμη του Μνημονίου ως εξυγιαντικού παράγοντα της χώρας.

«Λυπάμαι που το λέω, αλλά το Μνημόνιο είναι το μόνο σοβαρό κείμενο  στη χώρα.  Είναι  το μόνο  με στόχους  και χρονοδιαγράμματα» ήταν άλλη μία δήλωσή του που άφησε  εποχή.  Μεταπηδώντας εν συνεχεία  στην Τράπεζα της Ελλάδος,  συνέχισε  να υπεραμύνεται των επιλογών του, αποδίδοντας το μακελειό στην κοινωνία στην ανεπαρκή εφαρμογή των προγραμμάτων, επαληθεύοντας έτσι το γεγονός πως  η ιδεολογική τύφλωση δεν αίρεται από τα γεγονότα, αλλά τα μετατρέπει  κατά πώς τη βολεύει.

 

Γ. Βαρουφάκης
Ο υπουργός-λαϊκός ήρωας

Την  ημέρα  που  ο Γερούν  Ντάισελμπλουμ  παράτησε  εξοργισμένος το μικρόφωνο και  αποχώρησε από  το υπουργείο Οικονομικών, ο Γιάνης  Βαρουφάκης έγινε ο πρώτος λαϊκός ήρωας του 21ου αιώνα. Η θητεία του σημαδεύθηκε από την όξυνση  της σύγκρουσης με τους δανειστές, η οποία έληξε άδοξα, όταν, παρά την ετυμηγορία του δημοψηφίσματος του 2015,  η κυβέρνηση αποφάσισε την υποχώρηση στις απαιτήσεις των δανειστών και την αποπομπή του από το αξίωμα του υπουργού Οικονομικών. Στο ενδιάμεσο,  η στάση του Γιάνη  Βαρουφάκη έγινε  θέμα συζήτησης  σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και έθεσε εν αμφιβόλω τη νομιμοποίηση της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας. Η εικόνα του πλήθους που τον χαιρετάει και τον επευφημεί στον δρόμο ήρθε σε χτυπητή αντίθεση με αυτές των πολιτικών που δέχονταν γιουχαΐσματα και επιθέσεις επί μονίμου  βάσεως.

Δεν είναι ότι η θητεία του δεν είχε τα μελανά της σημεία. Η επιλογή προσώπων  όπως  η Έλενα Παναρίτη  και κάποιες πυροσβεστικές δηλώσεις, όπως το «καλό το 70% του Μνημονίου», αναμφίβολα δεν συγκαταλέγονται στις λαμπρότερες στιγμές του, παρότι η τραπεζική αργία και η υπογραφή του τρίτου Μνημονίου  φαίνεται  να βαρύνουν τον ίδιο λιγότερο  από ό,τι θέλουν  να του προσάψουν  οι πολέμιοί  του• αυτός είναι κι ο λόγος  που σήμερα μπορεί  να σηκώνει το γάντι  στο θέμα του Ειδικού  Δικαστηρίου.

Ωστόσο, μικρότερες,  πλην  σημαντικές κατευθυντήριες γραμμές  που δόθηκαν για την  ελληνική οικονομία  από  τον ίδιο συχνά  παραγνωρίζονται αδίκως. Η επιλογή  του Αντώνη  Στεργιώτη  για την εποπτεία  του τζόγου εν Ελλάδι και η φημολογούμενη προσπάθεια διερεύνησης  εναλλακτικού σχεδίου με τη βοήθεια του Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ αποτελούν πιθανώς τις μόνες κοινωνικά ωφέλιμες επιλογές κάποιου  υπουργού Οικονομικών  από την αρχή της κρίσης. Εντέλει, ίσως η πραγματική «ενοχή» του να βρίσκεται μερικώς σε μια κάποια επιπολαιότητα του χαρακτήρα  και, πρώτιστα, στην πεποίθηση ότι η ορθολογικότητα ενός σχεδιασμού κόντρα στο Μνημόνιο θα ήταν από μόνη της ικανή να πείσει τους δανειστές.

 

Ευ. Τσακαλώτος
Ο υπουργός της αριστερής λιτότητας

O Ευκλείδης Τσακαλώτος,  οικονομολόγος  και ηγετική φιγούρα της ομάδας των  «53+» του ΣΥΡΙΖΑ, της άτυπης φράξιας αριστερής κριτικής στην κυβέρνηση, ανέλαβε το υπουργείο Οικονομικών μετά την  επικράτηση του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές  του Σεπτεμβρίου 2015. Με τον τρόπο αυτό συμβόλισε την ενότητα του κόμματος μετά την οδυνηρή συνθηκολόγηση του Ιουλίου  2015 και της αναγκαιότητας πλέον  της διαχείρισης  μιας αριστερής λιτότητας. Από τότε προσπαθεί να σταθεί πάνω στις δύο αυτές βάρκες: αφενός να διακηρύξει  την αποστασιοποίησή του από την πλήρη μεταβολή του ΣΥΡΙΖΑ σε μνημονιακή δύναμη, από την άλλη να είναι και το «καλό παιδί» των δανειστών,  πιέζοντας την κυβέρνηση στις κρίσιμες στιγμές να ολοκληρώνει προαπαιτούμενα. Σε αυτό το πνεύμα του λάθε βιώσας θα πρέπει να ενταχθεί  και η θέση του τον Νοέμβριο του 2016  κατά μιας πιθανής Εξεταστικής Επιτροπής για το πώς φτάσαμε στο καθεστώς  του Μνημονίου:  «Μια Εξεταστική Επιτροπή με τις γνωστές πολιτικές αντιπαραθέσεις δεν θα έλεγα ότι θα ήταν ο καλύτερος τρόπος. Καλύτερα θα έλεγα ότι θα έπρεπε να αναλυθούν τα στοιχεία αυτά επιστημονικά και μετά να βγουν και τα πολιτικά συμπεράσματα». Ίσως να είναι και ένα ευχολόγιο  για το μέλλον, που μέσα από τις σκολιές ατραπούς του δεν προοιωνίζεται τίποτε ευοίωνο.