Μια σταθερά που διέπει τις συγκρούσεις για το μάθημα των Θρησκευτικών στην Ελλάδα είναι ότι «μόνο εδώ συμβαίνει» να διδάσκονται οι μαθητές ένα μάθημα επικεντρωμένο στην επικρατούσα θρησκεία, ενώ «στην Ευρώπη δεν συμβαίνουν αυτά». Φυσικά, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Η κατάσταση είναι εξαιρετικά περίπλοκη, με τις ευρωπαϊκές χώρες να ακολουθούν πλείστα όσα μοντέλα διδασκαλίας, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητές τους. Το βέβαιον είναι ότι στις περισσότερες ισχύουν συνθήκες όχι ανόμοιες με την Ελλάδα, δηλαδή μαθήματα με ομολογιακά χαρακτηριστικά με δυνατότητα εξαίρεσης ή πολυομολογιακά μαθήματα, ενώ η μόνη χώρα που εμφατικά διαφοροποιείται από όλες τις υπόλοιπες είναι η Γαλλία.

Μη ομολογιακά μαθήματα, δηλαδή μαθήματα που δεν εστιάζουν σε μία θρησκεία, συναντούμε σε χώρες όπως η Δανία, όπου το μάθημα είναι υποχρεωτικό, και η Εσθονία, όπου το μάθημα είναι κατ’ επιλογή. Στη Σουηδία η μη ομολογιακή θρησκευτική εκπαίδευση εντάσσεται σε ομάδα μαθημάτων μαζί με την Ιστορία, τη Γεωγραφία, και την Πολιτειακή Εκπαίδευση. Στη Σλοβενία υπάρχει κατ’ επιλογή μάθημα «θρησκειών και ηθικής». Στη Λετονία υπάρχει επιλογή ανάμεσα στην «Εισαγωγή στον Χριστιανισμό» και σε μάθημα «Ηθικής». Στη Λιθουανία υπάρχει επιλογή ανάμεσα σε αμιγώς θρησκευτική εκπαίδευση σε μια από τις αναγνωρισμένες θρησκείες και σε «Ηθική Εκπαίδευση». Στο Λουξεμβούργο υπάρχει υποχρεωτική εκπαίδευση, με επιλογή ανάμεσα σε μάθημα «Θρησκευτικής και ηθικής διαπαιδαγώγησης» ή «Ηθικής και κοινωνικής διαπαιδαγώγησης». Στην Πολωνία υπάρχει επιλογή ανάμεσα σε θρησκευτική και σε ηθική εκπαίδευση. Στην Αυστρία συνεργάζονται οι διάφορες ομολογίες μεταξύ τους, αλλά η θρησκευτική εκπαίδευση χρηματοδοτείται από το κράτος. Στη Μάλτα η διδασκαλία της ρωμαιοκαθολικής ομολογίας περιλαμβάνεται υποχρεωτικά στη γενική διδακτέα ύλη, αλλά η συμμετοχή είναι κατ’ επιλογή. Στην Ιρλανδία η πλειονότητα των δημοτικών σχολείων είναι ρωμαιοκαθολικά, ενώ ένας αριθμός σχολείων είναι πολυομολογιακά, δημιουργημένα με πρωτοβουλία γονέων. Στο Βέλγιο οι μαθητές των δημόσιων σχολείων προχωρούν σε υποχρεωτική επιλογή ανάμεσα σε μη ομολογιακή ηθική εκπαίδευση ή σε θρησκευτική εκπαίδευση ανάλογα με το θρήσκευμά τους (καθολικοί, μουσουλμάνοι, Εβραίοι, ορθόδοξοι, προτεστάντες).

Στην Ιταλία η ρωμαιοκαθολική θρησκευτική εκπαίδευση οφείλει να παρέχεται στα σχολεία, αλλά οι μαθητές επιλέγουν αν θα την παρακολουθήσουν. Η Εκκλησία παραγγέλνει και επιβλέπει τη συγγραφή των διδακτικών βιβλίων και ορίζει την ύλη. Στην Πορτογαλία υπάρχει κατ’ επιλογή ηθική ή θρησκευτική (ρωμαιοκαθολική) διαπαιδαγώγηση και οι επίσκοποι επιλέγουν τους καθηγητές, τους οποίους μισθοδοτεί το κράτος.

Στη Γερμανία η θρησκευτική εκπαίδευση αποτελεί μέρος των κανονικών μαθημάτων ενός δημόσιου σχολείου, αλλά η κατάσταση διαφέρει ανάλογα με το κρατίδιο. Το κράτος και οι διάφορες θρησκευτικές ομολογίες συνεργάζονται. Το μάθημα είναι κυρίως ρωμαιοκαθολικό ή προτεσταντικό. Συχνά η «ηθική» ή κάποιο άλλο μάθημα αποτελούν εναλλακτική επιλογή.

Στην Ισπανία η διδασκαλία των (ρωμαιοκαθολικών) Θρησκευτικών είναι κατ’ επιλογή, όμως περιλαμβάνεται στον κεντρικό κορμό μαθημάτων. Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση οι μαθητές μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα σε ρωμαιοκαθολικό μάθημα (ή άλλης ομολογίας που έχει επιτύχει συμφωνία με το κράτος) και σε μάθημα «Ιστορίας και πολιτισμού των θρησκειών».

Στην Ολλανδία υπάρχει διδασκαλία για τα «θρησκευτικά και φιλοσοφικά κινήματα», που μπορεί να γίνει ξεχωριστά ή να συμπεριληφθεί σε άλλα μαθήματα. Υπάρχει όμως η εξής περιπλοκή: τα ιδιωτικά ομολογιακά χριστιανικά σχολεία, όπου η θρησκεία διδασκόταν αποκλειστικά σε ένα χριστιανικό πλαίσιο, υποχρεούνται πια να διδάξουν και άλλες θρησκείες, όμως έτσι εισήχθη και στα δημόσια σχολεία το μάθημα της θρησκευτικής εκπαίδευσης.

Στην Αγγλία κάθε σχολείο ορίζει, μέσα στο πλαίσιο που θέτει μια αντιπροσωπευτική τοπική επιτροπή, ένα τοπικά συμφωνημένο διδακτικό πρόγραμμα θρησκευτικής εκπαίδευσης, το οποίο πρέπει να αναθεωρείται κάθε πέντε χρόνια. Το διδακτικό πρόγραμμα οφείλει να αντανακλά τις χριστιανικές παραδόσεις της χώρας, αλλά και να λαμβάνει υπόψη τις θρησκείες του μεικτού πληθυσμού, καθώς και φιλοσοφικά συστήματα, όπως ο ουμανισμός.

Η Γαλλία είναι η πιο ειδική περίπτωση: στο όνομα του κοσμικού κράτους κάθε αναφορά στη θρησκεία είχε εξοριστεί από το γαλλικό δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα. Από το 2002 και μετά, όμως, το εκπαιδευτικό σύστημα ανοίχτηκε στη συμπερίληψη γνώσης σχετικά με τις θρησκείες. Ένα από τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η Γαλλία ήταν η παντελής άγνοια των μαθητών της για τον χριστιανισμό και τα θρησκευτικά ζητήματα, που όμως έχουν επηρεάσει καθοριστικά το παρελθόν της χώρας και τη διαμόρφωσή της. Ως εκ τούτου έχουμε οδηγηθεί στη διδασκαλία πληροφοριών περί θρησκείας όχι με τη μορφή ενός ξεχωριστού μαθήματος, αλλά στο πλαίσιο των συγγενών μαθημάτων στο σχολικό πρόγραμμα, όπως η Ιστορία, η Γεωγραφία, η Λογοτεχνία κ.ά.

Τα στοιχεία έχουν αντληθεί από την αναφορά του δρος Σωτήρη Μητραλέξη, «Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Ευρωπαϊκή Ενωση», Ινστιτούτο Συντηρητικής Πολιτικής, 2016